Ilocano Orthography Revisited

Daytoy man ti saludsod ti maysa a simmarungcar iti blogco, "...Toy Jardinco Umoc ni Ayat" (tay postec maipapan iti alucon), dita Iluko.com:

"...Detoy panagusarmo ti "c" where normally I would be using "k" kadagiti balikasmo, is this a new reversion, more aptly re-version, of Iluko spelling? Kasi, it's either you're very outdated kunak koma ngem the rest of your spellings are "modern", or you're insisting on a trend... Not surprisingly I find your spelling refreshing."

Daytoy met ti sungbatco:

No nabasam ti “The Adventures of Huckleberry Finn” ni Mark Twain, nalabit madlawmo a saan nga importante ti spelling, ken uray pay grammar, cadaytoy nalatac a mannurat nga Americano. Ketdi, importante kencuana ti syntax--ti panangurnosna cadagiti balicas nga inusarna. (Malagipco, dinacamatco daytoy iti postec a "The Intellectualization of Ilocano...)

Agsipud ta adda met reactionmo cadagiti insuratco, nalabit naawatam ida idinto a nadlawmo a "sabali" ti panag-spellingco. Maysa pay, no agsarsarita ta coma a rupan-rupa, imbes a basaem dagiti pamanunotan nga insuratco, nalabit dimo madlaw a casdiay ti panang-spellingco cadagiti balicas nga us-usarec. Ngarud, independent ti inta panagkinnaawatan iti spelling.

Diac man patien a "reversion" ti rebbengna a pangawag iti panag-spellingco. No patiem a linacsid tay ti Spanish alphabet idi simmurot ti Bannawag iti panangusar iti Tagalog ABAKADA (A, B, K, D, E, G, H, I, L, M, N, NG, O, P, R, S, T, U, W, Y), mamatiac met a nagpuraw ti wac!

Mingmingam ti spelling dagitoy: Ilocos Norte, Vigan, Parañaque, Evangeline, John, Quirino, Zambales, Felicidad, Alexander, Marivic, Xerox, fax, taxi, x-ray, cañao, ken dadduma pay. We didn't exactly abandon the Spanish alphabet, did we? In fact, I am using the Spanish alphabet just like you and the rest of our Ilocano writers are using it every single day--the difference being on the degree of usage. You allow yourself to walk up to the gate only because someone put an aritificial barrier there whereas I remove that barrier and venture outside and find out that there's so much more to enjoy out there--some "refreshing" as you put it.

Caniac a maysa, panangal-lilaw wenno panangulbod iti bucodtay nga utec ti panangipagarup a ti Tagalog ABAKADA ti us-usaren. Umartap daytoy iti panangcawes ti race horse iti "blinders" tapno nalaclaca ti panangrienda.

Ar-aramatec ti Spanish/English alphabets, saan a maigapu iti macuna a "colonial mentality", no di ket gapu ta iccandac iti ad-adu nga alicamen (28 letters or more, not less) a pangputar iti cayatco a sawen. Mayarig iti panangusar dagiti Americano iti Ingles--pagsasao ti England a nangituray cadagiti Americano iti nasuroc sangasut a tawen. Mayarig iti panangusar ti Mexico iti Español--pagsasao ti España a nangituray iti Mexico iti nabayag. Mayarig iti panangusar dagiti Vietnamese iti French agsipud ta inturayan ida ti Francia iti nabayag met. Mayarig iti panangusar dagiti Indians iti Ingles a pagsasao ti England a nangituray iti India iti adu a tawen--nga isu ti dackel a gapu ti immasensuan ti India nga impaay ti outsourcing business.

(Agsaludoac cadagiti pada a Filipino a Chavacanos agsipud ta saanda a simmuco ngem ketdi pinatibkerda ti duri da ket nagkedked da a simmurot iti Tagalog ABAKADA--saan a cas cadagiti Ilocano a mayarig iti naamo a carnero ti isusurot da a mangusar iti Tagalog ABAKADA a duduapulo ti letra na. No ipalubos mo ti pataldengan, umannugotca a paiturayan.)

Apay a masapul ti Filipino alphabet revision? Dagitoy ti panangicalintegan ti Komisyon sa Wikang Filipino:

"It is recognized that continuing spelling reform to improve the writing system is essential in achieving the over-all goal of the... intellectualization of Filipino... The goal is lexical enrichment of Filipino by liberalizing word borrowings and translations largely from English and Spanish using eight additional letters of the alphabet, namely letters C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z."

Nalawag a no cayat tay met a pagdur-asen ti Ilocano, masapul tay amin dagitoy walo a letra (C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z), agraman ti Tagalog ABAKADA: iti panagbulod cadagiti ganggannaet a balicas, iti panagbulod cadagiti balicas nga aggapu iti sabsabali a pagsasao iti Filipinas (cas iti inafe, cañao, hadji, ifun, ken dadduma pay), iti code-switching in the media, academia (from grade school to the tertiary level) and everyday conversation, iti Internet (chat, instant messaging, blogging, etc.), iti cell phone conversation ken texting, iti coño phenomenon, kdpy.

Masapul nga agbibinnulig tayo nga Ilocano iti panangpawada iti desdes nga intay awagan ti "Intellectualization of Ilocano" iti uneg dagiti parametro nga inlatad ni Bonifacio Sibayan iti "The Intellectualization of Filipino" a masaracan ditoy baba (please check under Previous Posts). Cuna ni Sibayan:

"An intellectualized language is that language that can be used for giving and obtaining a complete education in any field of knowledge from kindergarten to the university and beyond. An intellectualized language is written, thus making reading and writing necessary skills. Knowledge and information on any subject are stored in and retrieved from various written sources and information storage such as books and CD-ROMs and most recently, with some languages, the internet. New knowledge and information as a result of research are reported in an intellectualized language. By this definition, English, Russian, German, French, Japanese, to name just five, are intellectualized languages..."

No suroten daytoy a definition, saan nga "intellectualized" ti Ilocano. Ngem no matultuloy ti panangbigbig tayo iti pagsayaatan nga ipaay ti panangusar iti mother-tongue cas medium of instruction iti escuela (cas pagarigan, Ilocano iti ca-Ilocoan, Tagalog iti ca-Tagalogan, Visaya iti ca-Visayaan, etc.), masapul a sanguentay nga ibaclay dagiti nadumaduma a rebbengna nga aramiden tapno magun-od ti intellectualization ti Ilocano. Cas iti Literatura Filipina, ti laeng Literatura Ilocana ti maibilang nga "intellectualized". Adu ti mannurat iti Ilocano. Adda met sumagmamano a pagiwarnac ken periodico iti Ilocano a mangsuportar iti panagdur-as ti Literatura Ilocana. Ngem awan met pay macaturpos iti colegio nga Ilocano, ket Ilocano laeng, ti mausar a medium of instruction manipud elementaria agingga iti colegio.

Apay nga importante ti panangusar iti nacayanacan a pagsasao cas medium of instruction iti escuela? Cuna ni KWF Chairman Ricardo Nolasco:

"...marami nang ebidensya ang nagpapakita na sa aktwal na praktika ay ginagamit ng guro ang bernakular o lokal na wika para ituro ang curriculum content. Bakit ginagawa ito ng ating mga guro? Upang matiyak na nauunawaan ng mga estudyante ang nilalaman ng kanilang mga subject. Naobserbahan na, ang ganitong penomenon ay laganap laluna sa mga batayang grado at maging sa hayskul at kolehiyo. Ang totoo’y may iba pang nagsasabi na bagamat sa papel ay bilinggwal ang patakaran, sa aktwal naman ay multilinggwal na patakaran ang ipinapatupad.

"Kung tutuusin ay hindi ito nakapagtataka. Ito’y sapagkat sa karanasan, nangyayari lamang ang quality na edukasyon kapag ang learner ay nagsisimula sa pagsusulat at pagbabasa sa pamamagitan ng kanilang unang wika—ang wika ng kanilang tahanan at komunidad. Pinadadali ng unang wika ang kasanayan sa pagsulat at pagbasa at pinatatatag ang pundasyon sa patuloy na pagkakatuto. Sa pamamagitan ng paggamit ng mga halimbawa na malapit sa kanilang karanasan at kultura ay nakakabuo ang estudyante ng mga konsepto at nagagamit nila ito para magbuo ng bagong mga konsepto. Ang mga pag-aaral... ay nagpapatunay na ang cognitive maturity at ang nagreresultang kritikal na pag-iisip ay naisusulong sa pamamagitan ng paggamit ng lokal na wika sa elementarya. Nagsisilbing tulay ang lokal na wika upang bumulas ang kanilang kognitibong kakayahan..."

Kinapudnona, dagitoy mismo ti gapuna a datayo nga Ilocano rebbengna nga ituloy tayo nga usaren ti Spanish alphabet. Tapno bumacnang ti pagsasaotayo, imbes nga agsanud wenno pacsiaten ti Filipino. Nangnangruna itan ta namalbaliw ti pammati ti Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) cas nailanad iti article ni Prof. Ricardo Ma. Duran Nolasco, Chairman ti KWF, a napauluan iti "KUNG BAKIT ISANG MALAKING PAKINABANG SA PILIPINAS ANG PAGKAKAROON NITO NG MARAMING WIKA" a masaracan iti KWF website (http://wika.pbwiki.com/):

"May isang islogan na naging popular noong dekada 70 tungkol sa ugnayan ng wika at ng pagkabansa. Ang islogang ito ay “isang bansa, isang wika”. Ang islogang ito ay magandang pakinggan, ngunit nagpapalaganap ng mapanganib na hakahaka... Gusto ko pong imungkahi... na may higit na tumpak at angkop na islogan para sa Pilipinas, at ito ay: “isang bansa, maraming wika.”

Those who believe that the issue of what alphabet to use for Ilocano is already settled, those who maintain that the 20-letter Tagalog ABAKADA is adequate for Ilocano have forgetten, unfortunately, that language is a highly evolutionary animal.

Kitaen ti napasamac iti Wikang Pambansa a nagbalin a Pilipino a nagbalin a Filipino. Idi un-unana, impagarup a suficiente ti 20-letterTagalog ABAKADA. Ngem inannugot a riro dayta ken saan a flexible ti Tagalog ABAKADA, nangruna iti panagangcat iti ganggannaet a balicas. Casta met a saan a flexible daytoy iti panagangcat cadagiti balicas nga aggapu cadagiti nadumaduma a pagsasao iti Filipinas, segun ti 1987 Constitution. Isu nga idi 2001, nainayon ti walo a letra C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z iti Tagalog ABAKADA ket ti resulta ti mangbukel iti agdama nga alfabeto ti Filipino (it's in reality the Spanish Alphabet plus the Tagalog digraph, ng).

The KWF, in the 2001 Alphabet Revision, addresses the dilemma of simplicity and flexibility thus: '...in achieving an efficient spelling system, the strength of Filipino, with its original phonemic spelling is its simplicity as reflected in the rule: “kung ano ang tunog yun ang sulat.” But on this very strength of one-on-one correspondence of sound and symbol lies its weakness in its lack of flexibility to assimilate linguistic borrowings or innovations.' Ilocano, like Filipino and other Philippine languages, faces a similar dilemma. Filipino recognized a way to achieve a balance, namely, by adopting the current 28-letter alphabet (A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z) which is a marriage of the English, Spanish and Tagalog alphabets.

It would be a grave mistake for writers in Ilocano to continue to resist using all the letters available to them--the complete Spanish alphabet that they use for proper names and such--and insist on using the flexibility-challenged 20-letter Tagalog ABAKADA for ordinary words, as if there's a double standard. It so happens that the sociolinguistic issues facing Filipino are similar, if not exactly the same, as those facing Ilocano. That's why those who have anything to do with Ilocano orthography--like those who realized the need to revise the Filipino alphabet in 2001 to the current 28-letter system--need to liberalize their policy on the use of the Spanish/English alphabets, as well, to achieve the flexibility of the Ilocano language to develop, modernize, perhaps follow the path to intellectualization and be more responsive to the above sociolinguistic issues. Between the austere "simplicity" of a writing system and its "flexibility", the language experts have wisely chosen flexibility for Filipino. The choice should be no different for Ilocano.

There is no constitutional mandate for Ilocano to be "further developed and enriched on the basis of existing Philippine and other languages." Yet that's happening to Ilocano--on the streets, in the media, in academia, on the Internet, on the cell phone, and in every conceivable walk of life--and it should be expected: it's the continuing language evolutionary process.