Rubino: Ilocano Dictionary and Grammar

Lexicography ti maysa cadagiti sumagmamano a topico a panggepen nga asicasuen ti NAKEM Centennial Conference a maangay iti Honolulu, Hawaii, iti daytoy umay a Noviember 9-12, 2006. Tangay diccionario ti maysa cadagiti pacasecnan ti lexicography, malagipco man a dacamaten ditoy ti "Ilocano Dictionary and Grammar", ti diccionario nga inurnos ni Apo Carl Ralph Galvez Rubino, maysa a lexicographer, nga impablaac ti University of Hawai’i Press idi 2000.

Castoy ti cuna ni Apo Rubino maipanggep iti ortografia iti page xiii ti Introduction ti dictionary:

In orthographic systems that have been used to write Ilocano since the 1600s, two systems have predominated. The older system is based on Spanish orthography and the newer system is the standardized alphabet [the 20-letter Tagalog ABAKADA – JP] accepted for the Tagalog language, as used in the weekly Ilocano magazine, Bannawag… The orthographic symbols o and u originally represented one phoneme with alternative pronunciations in specific environments (o word-finally). Due to the large number of foreign loans in the language and high degree of bilingualism, however, these letters now represent two contrastive vowels, e.g. oso ‘bear’ vs. uso ‘use, in fashion’.

Apay ngarud a pinaglalaoc ni Apo Rubino dagiti balicas a mangrugi iti ‘o’ wenno ‘u’ iti pages 389-407 ti dictionariona? Castoy man ti panangicalinteganna:

In the pre-Hispanic phonemic syllabary of the Ilocanos, o and u were not distinguished, since they did not contrast meaning. Because of the influx of foreign loans, however, Ilocanos are able to distinguish the two sounds (recognize them as different). Some Ilocano writers choose to reflect the phonetic distinction in their writing, while others do not. In order to simplify the search for words with these letters, I am alphabetizing them together, since no official spelling conventions have been adopted…

Iti pammaliiwco maysa a dackel a biddut ti panangipapan ni Apo Rubino a mabalin nga ibilang dagiti letra 'o' ken letra 'u' iti alphabet cas maysa. Isut gapuna a pinaglalaocna dagiti balicas a mangrugi iti o wenno u iti pages 389-407 toy diccionariona. Yantangay inusarna ti Tagalog ABAKADA, imbes a ti nacairuaman nga Spanish alphabet, rumbeng a sumaruno dagiti balicas a mangrugi iti letra 'o' cadagiti balicas a mangrugi iti letra 'n' (agsipud ta di met ibilang iti Ilocano ti letra ng ti Tagalog ABAKADA) ket sumaruno met dagiti balicas a mangrugi iti letra 'u' cadagiti balicas a mangrugi iti letra 't'.

Natural, no damdamom nga usaren ti dictionary ni Apo Rubino, agbalinto nga uban dagita nangisit a buocmo no ipilitmo a sapulen ti balicas nga uban iti labes dagiti balicas a mangrugi iti letra ‘t’.

Saan laeng a macaulaw daytoy alphabetizing scheme ni Apo Rubino no di ket inconsistent pay iti na-revise a 28-letter Filipino alphabet (which is actually the 27-letter Spanish alphabet plus ng) ken ti 26-letter English alphabet (same as the Spanish alphabet minus ñ). Tapno mapanecnecam, usigem daytoy. Cas pagarigan adda tallo nga annacmo nga agnagan iti Ana, Tomasa, ken Ursula ket adda tallo a paaramidmo cadacuada. Ibagam cadacuada nga ibunongmo dagitoy a paaramidmo in alphabetical order by their name. Calpasan ti yaabuloyda kenca, ibagam a mapan gumatang diario ti umuna, mapan gumatang ensamada ti maicadua, ken agugas iti lunglungan ti maicatlo. Patiem a di agriri ni Tomasa no ibagam a ni Ursula ti mapan gumatang iti ensamada?

Apsipud ta maangay ti NAKEM Centennial Conference iti University of Hawai’i nga isu a nacaipablaacan toy dictionary ni Apo Rubino, sapay coma ta addanto gundaway a marisut daytoy gapu ti pacaulawan.